Оршил
Ажлын байр бол хүн өөрийн мэдлэг, ур чадвараа ашиглан хөдөлмөрлөх орчин боловч зарим тохиолдолд удирдах албан тушаалтан, захирлын зүгээс ажилтандаа сэтгэл зүйн дарамт үзүүлэх, сүрдүүлэх, олон нийтийн өмнө нэр хүндийг нь гутаан доромжлох зэрэг зохисгүй үйлдэл гаргах нь бий. Энэ нь ажилтны хөдөлмөрлөх эрх, нэр төр, алдар хүндэд ноцтойгоор халдаж буй үйлдэл юм.
Тэгвэл Монгол Улсын хууль тогтоомжоор ажлын байран дахь иймэрхүү дарамт, доромжлолыг хэрхэн зохицуулдаг вэ? Ажилтан өөрийн эрхээ хэрхэн хамгаалах боломжтой вэ? Энэхүү нийтлэлээр бид эдгээр асуултад хууль зүйн үндэслэл, практик алхмуудтайгаар хариулах болно.
Хууль зүйн үндэслэл
Ажлын байранд ажилтныг сүрдүүлэх, доромжлох нь хэд хэдэн хуулийн зохицуулалтыг зөрчдөг. Энэ нь зөвхөн ёс зүйн асуудал бус, хуулиар хамгаалагдсан эрхийг зөрчиж буй үйлдэл юм.
Хөдөлмөрийн тухай хууль - Таны гол хамгаалалт
Хөдөлмөрийн харилцааг зохицуулдаг үндсэн хууль болох Хөдөлмөрийн тухай хуульд ажилтны эрхийг хамгаалах хэд хэдэн чухал заалт бий.
-
Аюулгүй, эрүүл орчинд ажиллах эрх: Ажилтан бүр хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан орчинд ажиллах эрхтэй. Энэ нь зөвхөн бие махбодын аюулгүй байдлаас гадна сэтгэл зүйн хувьд эрүүл, дарамтгүй орчинг мөн хамруулдаг. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 1.1-д зааснаар ажилтныг эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх нь хуулийн гол зорилт юм.
-
Ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах эрх: Хэрэв ажлын байрны нөхцөл байдал нь ажилтны амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болзошгүй бол ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэхээс татгалзах эрхтэй. Сэтгэл зүйн ноцтой дарамт, сүрдүүлэг нь ажилтны сэтгэцийн эрүүл мэндэд хохирол учруулах эрсдэлтэй тул Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 54.1.1-д заасан нөхцөлд хамаарч болно.
-
Хууль зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага: Хөдөлмөрийн тухай хуулийг зөрчсөн этгээдэд хуулийн дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 165.1-д зааснаар хууль зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд Эрүүгийн хууль, Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэдэг.
Зөрчлийн болон Эрүүгийн хуулийн хариуцлага
Захирлын үйлдэл нь зөвхөн хөдөлмөрийн сахилгын зөрчил биш, зарим тохиолдолд Зөрчлийн тухай хууль, Эрүүгийн хуулиар шийтгэгдэх үйлдэл болдог.
- Зөрчлийн тухай хууль: Олон нийтийн газар бусдыг доромжилсон, эсхүл айлган сүрдүүлсэн үйлдэл нь зөрчилд тооцогдож, торгох шийтгэл хүлээлгэх үндэслэл болдог.
- Эрүүгийн хууль: Хэрэв захирлын үйлдэл нь хүний нэр төр, алдар хүндийг гутаан доромжлох, гүтгэх, заналхийлэх зэрэг гэмт хэргийн шинжтэй бол Эрүүгийн хуулийн холбогдох зүйл ангиар хариуцлага хүлээж болзошгүй.
Практик алхамууд
Хэрэв та ажлын байранд захирлын зүгээс дарамт, доромжлол, сүрдүүлэгт өртөж байвал дараах алхмуудыг хийх боломжтой.
1. Баримтжуулах (Нотлох баримт цуглуулах)
Аливаа маргааныг шийдвэрлэхэд нотлох баримт хамгийн чухал.
- Бичгээр: Танд хандсан доромжилсон, сүрдүүлсэн агуулгатай и-мэйл, мессеж, албан бичиг зэргийг хадгал.
- Дуу, дүрсний бичлэг: Нөхцөл байдлаас шалтгаалан яриаг бичиж авах боломжтой. Гэхдээ нууцаар хийсэн бичлэг шүүхэд нотлох баримт болох эсэх нь маргаантай байдгийг анхаараарай.
- Гэрч: Тухайн үйл явдлыг харсан, сонссон хамт ажиллагсдын мэдүүлэг чухал нотлох баримт болно.
- Тэмдэглэл хөтлөх: Хэзээ, хаана, ямар нөхцөлд, хэн гэдэг хүн, яг ямар үг хэллэгээр таныг доромжилсон, сүрдүүлсэн талаар дэлгэрэнгүй тэмдэглэл хөтөл.
2. Дотоод журмаар шийдвэрлүүлэх
Ихэнх байгууллагад ажилтны гомдлыг шийдвэрлэх дотоод журам, ёс зүйн хороо байдаг.
- Хүний нөөцийн алба: Эхний ээлжид хүний нөөцийн албандаа албан ёсоор гомдол гаргаж, нөхцөл байдлыг тайлбарлан, цуглуулсан нотлох баримтаа танилцуул.
- Дээд шатны удирдлага: Хэрэв таныг дарамталж буй хүн таны шууд удирдлага бол түүний дээд шатны удирдлагад хандаж болно.
3. Хөдөлмөрийн хяналтын байгууллагад хандах
Хэрэв байгууллагын дотоодод асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй бол Хөдөлмөрийн харилцааны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага (Хөдөлмөрийн хяналтын ерөнхий газар)-д гомдол гаргах эрхтэй. Хөдөлмөрийн улсын байцаагч таны гомдлын дагуу хяналт шалгалт хийж, зөрчил гаргасан албан тушаалтанд хариуцлага тооцох, зөрчлийг арилгуулах үүрэгтэй.
4. Шүүхэд нэхэмжлэл гаргах
Бусад бүх алхам үр дүнд хүрээгүй тохиолдолд та шүүхэд хандах эрхтэй. Та шүүхэд нэхэмжлэл гаргаснаар:
- Нэр төр, алдар хүндэд учирсан сэтгэл санааны хохирлыг мөнгөн хэлбэрээр нөхөн төлүүлэх;
- Дарамт, шахалтаас болж ажлаас халагдсан бол ажилд эгүүлэн тогтоолгох;
- Ажилгүй байсан хугацааны цалинтай тэнцэх олговор гаргуулах зэрэг шаардлага тавих боломжтой.
Шүүхийн практик
Монгол Улсын шүүхийн практикт ажлын байрны дарамт, зохисгүй харилцаатай холбоотой маргаанууд цөөнгүй гардаг.
-
Тогтоол #6852: Энэ хэрэгт нэхэмжлэгч нь ажлын байран дахь дарамт, үндэслэлгүй хавчлагаас болж ажлаас халагдсан гэж үзэн шүүхэд хандсан. Шүүхээс ажил олгогч нь ажилтныг ажлын байрны шаардлага хангаагүй гэдгээ нотолж чадаагүй, харин ажилтанд дарамт учруулсан байж болзошгүй нөхцөл байдлыг харгалзан нэхэмжлэлийг хангаж, ажилд нь эгүүлэн тогтоосон байдаг. Энэ нь ажлын байрны дарамт нь ажлаас халах хууль бус үндэслэл болохыг харуулж байна.
-
Тогтоол #3863: Тус шийдвэрт ажилтан нь иргэнтэй "зохисгүй харьцаж, доромжилсон" гэх үндэслэлээр сахилгын шийтгэл хүлээсэн. Шүүхээс энэ үйлдлийг хөдөлмөрийн сахилгын зөрчилд тооцож, ажил олгогчийн шийдвэрийг үндэслэлтэй гэж үзсэн. Энэ нь эсрэгээрээ, удирдах албан тушаалтан ажилтнаа доромжлох нь хөдөлмөрийн гэрээ, дотоод журмыг ноцтой зөрчсөн үйлдэл болохыг нотолж байгаа юм.
-
Тогтоол #5646: Энэ хэрэгт ажилтан нь албан тушаалаа урвуулан ашиглаж бусдад "дарамт учруулсан" нь тогтоогдож, ажлаас халагдсан нь үндэслэлтэй гэж шүүх үзжээ. Энэ нь "дарамт учруулах" гэдэг нь хөдөлмөрийн харилцааг цуцлах хэмжээний ноцтой зөрчил гэж үнэлэгддэгийг харуулж байна.
Дүгнэлт
Ажлын байранд захирал, удирдах албан тушаалтан ажилтнаа сүрдүүлэх, доромжлох, сэтгэл зүйн дарамт үзүүлэх нь хууль бус үйлдэл бөгөөд Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хууль болон бусад хууль тогтоомжоор хариуцлага хүлээлгэхээр зохицуулагдсан байдаг.
Хэрэв та ийм нөхцөл байдалд орсон бол хуулийн хүрээнд өөрийгөө хамгаалах бүрэн боломжтой. Хамгийн гол нь тайван байж, нөхцөл байдлыг үнэн зөвөөр баримтжуулж, хуулийн дагуу шат дараатай арга хэмжээ авах нь чухал юм. Таны эрх хуулиар хамгаалагдсан гэдгийг үргэлж санаарай.