Интернэтээр бараа захиалаад хохирсон бол ямар арга хэмжээ авах вэ?
Цахим худалдаа бидний амьдралд нэвтэрч, хүссэн бараагаа гэрээсээ захиалах боломжийг олгосон ч зарим тохиолдолд сөрөг үр дагавар дагуулдаг. Захиалсан бараа ирэхгүй байх, чанаргүй, доголдолтой бараа ирэх, эсвэл бүр мөнгөө аваад алга болох зэрэг эрсдэлүүд тулгарч болно. Хэрэв та ийм нөхцөл байдалд орсон бол хуулийн дагуу ямар эрхтэй, ямар арга хэмжээ авах боломжтойг энэхүү нийтлэлд тайлбарлая.
1. Анхны алхмууд: Худалдагчтай холбогдох
Хамгийн түрүүнд худалдагчтай эргэн холбогдож, асуудлыг шийдвэрлэхийг оролдох нь зүйтэй. Энэ нь таны цаг хугацаа, зардлыг хэмнэх энгийн бөгөөд үр дүнтэй алхам юм.
- Асуудлаа тодорхой тайлбарлах: Яг ямар асуудал гарсныг (бараа ирээгүй, буруу бараа ирсэн, эвдэрхий, доголдолтой гэх мэт) нотлох баримт (зураг, видео)-ын хамт худалдагчид илгээнэ.
- Шийдлээ санал болгох: Барааг солиулах, засварлуулах, эсвэл төлбөрийг буцаан авах хүсэлтээ тодорхой илэрхийлэх хэрэгтэй.
Ихэнх тохиолдолд нэр хүндээ эрхэмлэдэг худалдаачид асуудлыг эергээр шийдвэрлэхийг хичээдэг.
2. Таны эрх зүйн хамгаалалт
Хэрэв худалдагчтай тохиролцож чадахгүй бол хууль тогтоомжийн дагуу танд дараах эрхүүд нээлттэй байдаг.
Доголдолтой бараа, үйлчилгээ хүлээн авсан бол
Хэрэв таны авсан бараа эвдрэл гэмтэлтэй, чанарын шаардлага хангахгүй, эсвэл зар сурталчилгаанд дурдсанаас өөр байвал энэ нь "доголдолтой" гэж тооцогдоно. Энэ тохиолдолд:
- Доголдлыг арилгуулах: Худалдагч нь барааны доголдлыг нэн даруй арилгах үүрэгтэй (Хэрэглэгчийн Эрхийг Хамгаалах Тухай Хууль 15.1.1).
- Гэрээг цуцлах: Худалдан авагч нь доголдолтой эд хөрөнгөтэй холбогдуулан гэрээг цуцалж, учирсан хохирол, зардлаа нөхөн төлүүлэх эрхтэй (Иргэний Хууль 256.1).
- Алданги тооцуулах: Хэрэв худалдагч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр доголдлыг арилгах хугацааг хэтрүүлбэл, хоног тутамд барааны үнийн дүнгийн 0.1 хувиар алданги төлнө (Хэрэглэгчийн Эрхийг Хамгаалах Тухай Хууль 15.2).
Шүүхийн практикт, захиалсан орон сууцны талбай нь гэрээнд зааснаас дутуу байсан тохиолдолд зөрүү талбайн үнийг худалдагчаас гаргуулж байсан жишээ бий (Тогтоол #1628). Мөн худалдаж авсан автомашины арлын дугаар өөрчлөгдсөн буюу далд доголдолтой байсан нь тогтоогдвол гэрээг цуцлах үндэслэл болдог (Тогтоол #7697).
Бараагаа огт эсвэл дутуу хүлээж авсан бол
Төлбөрөө бүрэн хийсэн боловч бараагаа хүлээж аваагүй эсвэл захиалгын зарим хэсгийг аваагүй бол та Иргэний хуулийн дагуу үндэслэлгүйгээр олсон хөрөнгө гэдэг үндэслэлээр төлсөн мөнгөө буцаан нэхэмжлэх эрхтэй.
Шүүхийн шийдвэрээс үзвэл, бараа захиалгын урьдчилгаа мөнгө шилжүүлсэн боловч бараагаа аваагүй иргэн төлбөрөө бүрэн буцаан авч байсан (Тогтоол #10458) болон нийт төлбөрөөс авсан барааныхаа үнийг хасч, үлдэгдэл мөнгийг гаргуулж байсан (Тогтоол #7478) тохиолдлууд байдаг.
3. Хэзээ шаардлага гаргах эрхээ алдах вэ?
Худалдан авагч зарим тохиолдолд шаардлага гаргах эрхээ алдаж болзошгүйг анхаарах нь чухал. Үүнд:
- Барааг хүлээн авах үедээ доголдлыг мэдсэн эсвэл мэдэх боломжтой байсанのに хүлээн авсан;
- Барааг шалгаж авах үүргээ биелүүлээгүй;
- Доголдол нь худалдан авагчийн буруутай үйлдлээс (буруу тээвэрлэх, хадгалах, ашиглах) үүссэн бол шаардлага гаргах эрхээ алдана (Иргэний Хууль 255.1).
Гэхдээ худалдагч барааны доголдлыг санаатайгаар нуун дарагдуулсан бол дээрх заалт үйлчлэхгүй бөгөөд та шаардлага гаргах эрхтэй хэвээр үлдэнэ (Иргэний Хууль 255.2).
4. Залилангийн шинжтэй бол Цагдаагийн байгууллагад хандах
Хэрэв худалдагч таны мөнгийг авчихаад зориудаар барааг явуулаагүй, хуурамч хуудас ашигласан, эсвэл таны мэдээллийг хууль бусаар ашигласан зэрэг үйлдэл нь залилангийн шинжтэй гэж үзвэл та цагдаагийн байгууллагад гомдол гаргах хэрэгтэй.
Эрүүгийн хуульд компьютер, мэдээллийн сүлжээнд хууль бусаар нэвтрэх, мэдээллийг өөрчлөх, хууль бусаар олж авах зэрэг үйлдлүүдэд хариуцлага тооцохоор заасан байдаг (Монгол Улсын Эрүүгийн Хууль 153-156 дугаар зүйл).
5. Урьдчилан сэргийлэх зөвлөмж
Эрсдэлээс сэргийлэхийн тулд дараах зөвлөмжийг дагаарай:
- Худалдагчийн мэдээллийг шалгах: Зар сурталчилгаанд худалдагчийн нэр, хаяг, холбоо барих утас зэрэг мэдээлэл байх ёстой (Зар Сурталчилгааны Тухай 12.2). Эдгээр мэдээллийн үнэн зөвийг шалгаарай.
- Бусад хэрэглэгчийн сэтгэгдлийг унших: Тухайн хуудас, худалдагчийн талаарх бусдын сэтгэгдэл, үнэлгээг судлах.
- Найдвартай төлбөрийн систем ашиглах: Боломжтой бол "escrow" үйлчилгээтэй (худалдан авагч барааг хүлээн авсны дараа төлбөр худалдагчид шилждэг) платформыг сонгох.
- Баримтаа хадгалах: Захиалгын дэлгэрэнгүй, төлбөр хийсэн баримт, худалдагчтай харилцсан зурвас зэргийг дэлгэцийн зураг (screenshot) хэлбэрээр хадгалаарай.
Дүгнэлт
Интернэтээр худалдан авалт хийж хохирсон тохиолдолд та ганцаараа биш бөгөөд Монгол Улсын хууль тогтоомжоор таны эрхийг хамгаалсан байдаг. Асуудлыг эхлээд худалдагчтай ярилцаж шийдэхийг оролдоод, үр дүнд хүрэхгүй бол Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах байгууллага эсвэл шүүхэд хандах, шаардлагатай тохиолдолд цагдаагийн байгууллагад гомдол гаргах зэрэг олон арга зам бий.