Зодуулж Гэмтсэн Үед Авах Шуурхай Арга Хэмжээ ба Хууль Зүйн Зөвлөгөө

Оршил

Бусдад зодуулж, бие махбодын гэмтэл авах нь сэтгэл зүйн болон бие махбодын хувьд маш хүнд цохилт болдог. Ийм нөхцөлд сэтгэл хөдлөлөө барьж, дараагийн алхмуудаа зөв төлөвлөх нь таны эрүүл мэнд, эрх ашгийг хамгаалахад нэн чухал юм. Энэхүү нийтлэлээр бид танд зодуулж гэмтсэн үед нэн даруй авах арга хэмжээ, хууль хяналтын байгууллагад хэрхэн хандах, учирсан хохирлоо хэрхэн барагдуулах талаар дэлгэрэнгүй, практик зөвлөгөөг хүргэж байна.

Хууль зүйн үндэслэл

Монгол Улсын хууль тогтоомжид бусдын бие махбодид гэмтэл учруулахыг гэмт хэрэгт тооцож, хохирлын зэргээс хамааран хариуцлага хүлээлгэхээр нарийн зохицуулсан байдаг.

Эрүүгийн хууль

Хүний эрүүл мэндэд гэмтэл учруулсан үйлдлийг гэмтлийн зэргээс нь хамааруулан (хөнгөн, хүндэвтэр, хүнд) ангилж, ял шийтгэл оногдуулдаг.

• Хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол санаатай учруулах: Энэ нь амь насанд аюултай гэмтэл учруулах, хараа, сонсголоо алдах, нүүрний хэлбэр засаршгүйгээр алдагдах, хөдөлмөрийн чадварыг бүрмөсөн алдагдуулах зэрэг ноцтой үр дагаварт хүргэсэн үйлдлийг хамаарна. Ийм гэмт хэрэгт таваас арван хоёр жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэдэг. (Эрүүгийн Хууль 11.1)
• Хүний эрүүл мэндэд хүндэвтэр хохирол санаатай учруулах: Энэ нь эрүүл мэндийг удаан хугацаагаар сарниулсан, хөдөлмөрийн чадварын гуравны нэгээс илүүгүйг алдагдуулсан гэмтлийг хамаарна. Энэ тохиолдолд торгох, нийтэд тустай ажил хийлгэх, зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэгээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэдэг. (Эрүүгийн Хууль 98.1)
• Хүний эрүүл мэндэд хөнгөн хохирол санаатай учруулах: Эрүүл мэндийг түр хугацаагаар сарниулсан, хөдөлмөрийн чадварыг бага зэрэг алдагдуулсан бол торгох, нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэнэ. (Эрүүгийн Хууль 99.1)

Иргэний хууль

Гэмт хэргийн улмаас хохирсон иргэн гэм буруутай этгээдээс учирсан хохирлоо нөхөн төлүүлэх эрхтэй.

• Гэм хор учруулсны хариуцлагын үндэслэл: Бусдын амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд хууль бусаар гэм хор учруулсан этгээд уг гэм хорыг хариуцан арилгах үүрэгтэй. (Иргэний Хууль 497.1)
• Эдийн бус гэм хорыг арилгах: Хохирогч бие махбодын гэмтлээс гадна сэтгэл санааны хохирол (эдийн бус гэм хор) амссан бол түүнийг мөнгөн хэлбэрээр арилгуулахаар шаардах эрхтэй. (Иргэний Хууль 230.1)

Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль

Хэрэв гэмтэл учруулсан этгээд нь гэр бүлийн гишүүн, хамтран амьдрагч бол энэ хууль үйлчилнэ.

• Эрүүл мэндийн ажилтны үүрэг: Эмнэлгийн ажилтан хохирогчийг илрүүлж, гэмтлийг баримтжуулан, цагдаагийн байгууллагад мэдээлэх үүрэгтэй. (Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай 27.1.1)

Практик алхамууд

Хэрэв та зодуулж гэмтсэн бол дараах алхмуудыг нэн даруй, дэс дараалалтай авах нь чухал.

Зодуулж Гэмтсэн Үед Авах Арга Хэмжээний Дараалал

Алхамчилсан заавар:

1. Аюулгүй байдлаа хангах, эмнэлгийн тусламж авах:

   • Хамгийн түрүүнд өөрийн аюулгүй байдлыг хангаж, аюултай нөхцөл байдлаас холдоно уу.
   • Гэмтлийн зэргээс үл хамааран яаралтай түргэн тусламж (103) дуудах эсвэл ойролцоох эмнэлэгт очно уу. Энэ нь таны эрүүл мэндийг хамгаалахаас гадна гэмтлийг баримтжуулах анхны чухал алхам болдог.

2. Цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэх:

   • Нэн даруй цагдаагийн байгууллагад (102) дуудлага өг. Цагдаагийн алба хаагч ирж, хэргийн газрын үзлэг хийж, анхан шатны мэдүүлэг авах болно.
   • Болсон явдлыг үнэн зөв, аль болох дэлгэрэнгүй ярьж өгөх нь чухал.

3. Нотлох баримт цуглуулж, баримтжуулах:

   • Зураг авах: Гэмтлийнхээ зургийг олон талаас нь, гэрэлтэй орчинд авч хадгалах.
   • Гэрчүүд: Хэргийг харсан гэрч байвал тэдний нэр, утасны дугаар, хаягийг авч үлдэнэ үү.
   • Эмнэлгийн бичиг баримт: Эмнэлгээс үзүүлсэн тусламж, онош, эмчилгээний зардлын баримт зэргийг бүгдийг нь хадгалах.

4. Шүүх эмнэлгийн шинжилгээнд хамрагдах:

   • Цагдаагийн байгууллагаас танд "Шинжээч томилох тухай" тогтоол гаргаж өгөх бөгөөд үүний дагуу та Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнд очиж гэмтлийн зэргээ тогтоолгоно.
   • Шүүх эмнэлгийн дүгнэлт нь гэмт хэргийн зүйлчлэл, гэм буруутай этгээдэд оногдуулах ялын хэмжээг тогтоох гол нотлох баримт болдог.

5. Гомдол гаргах:

   • Цагдаагийн байгууллагад гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн эсрэг албан ёсоор гомдол гаргана. Гомдолд болсон үйл явдлыг дэлгэрэнгүй бичиж, өөрт учирсан хохирлоо тодорхой тусгана.

6. Хохирлоо нэхэмжлэх:

   • Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад та иргэний нэхэмжлэгчээр оролцож, гэм буруутай этгээдээс дараах хохирлыг нэхэмжлэх эрхтэй:
     • Эмчилгээний зардал: Эм, тариа, үзлэг, оношилгоо, нөхөн сэргээх эмчилгээний бүх зардал.
     • Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны нөхөн төлбөр: Гэмтлийн улмаас ажил хийж чадаагүй хугацааны цалин, орлого.
     • Эдийн бус (сэтгэл санааны) хохирол: Бие махбодийн өвдөлт, сэтгэл зүйн дарамт, шаналал зэргийг мөнгөн хэлбэрээр үнэлж нэхэмжилж болно.

Шүүхийн практик

Бусдын биед гэмтэл учруулсан хэргийг шүүх хэрхэн шийдвэрлэдэг талаарх жишээнүүд нь танд эрх зүйн орчныг ойлгоход тусална.

• Хохирогчийн зүй бус үйлдэл ялыг хөнгөрүүлж болно: Хэд хэдэн хүнийг зодож гэмтээсэн хэрэгт шүүгдэгчдийн нэгэнд хорих ял, нөгөөд нь торгох ял оноосон. Гэвч хяналтын шатны шүүхээс хохирогчийн зүй бус үйлдэл, шүүгдэгч гэмшиж хохирлоо барагдуулсан зэргийг харгалзан ялыг хөнгөрүүлж шийдвэрлэсэн байдаг. (Тогтоол #eruu_3_3688)
• Хохирлоо барагдуулсан нь чухал нөхцөл: Согтуудаа бусдыг хутгалж хүнд гэмтэл учруулсан шүүгдэгчид 5 жилийн хорих ял оноосон ч, түүний гэмшиж, хохирлоо барагдуулсан байдлыг харгалзан ялыг хөнгөрүүлсэн жишээ бий. (Тогтоол #eruu_3_3584)
• Гэр бүлийн хүчирхийллийн хэргийн онцлог: Гэр бүлийн хамаарал бүхий хүнийг зодож хүнд гэмтэл учруулсан хэрэгт шүүхээс өндөр ял оногдуулж, сэтгэцийн хохирлыг шинжээчийн дүгнэлтээр тогтоох ёстойг анхааруулсан байдаг. (Тогтоол #eruu_3_3760)
• Нэмэлт хохирлыг иргэний журмаар нэхэмжлэх боломж: Хүндэвтэр гэмтэл учруулсан хэрэгт шүүхээс торгох ял оногдуулж, хохирогчийн эмчилгээний зардлыг төлүүлсэн. Харин хохирогчийн нэхэмжилсэн бусад нэмэлт хохирлыг иргэний хэргийн журмаар тусад нь нэхэмжлэх эрхтэйг дурдсан байдаг. (Тогтоол #eruu_3_2702)

Дүгнэлт

Бусдын гарт зодуулж гэмтэх нь хэний ч санаанд оромгүй явдал боловч ийм үед хууль таны талд байдгийг ойлгох нь чухал. Хамгийн гол нь тайван байж, нэн тэргүүнд эрүүл мэнд, аюулгүй байдлаа хангаад, дараа нь хуулийн дагуу цэгцтэй, шуурхай арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Эмнэлгийн тусламж авах, цагдаад мэдэгдэх, шүүх эмнэлгийн дүгнэлт гаргуулах, хохирлоо нэхэмжлэх зэрэг алхмуудыг зөв хийснээр та өөрийн эрх ашгийг хамгаалж, гэм буруутай этгээдэд хуулийн хариуцлага хүлээлгэх боломжтой юм. Шаардлагатай тохиолдолд хуульч, өмгөөлөгчөөс мэргэжлийн зөвлөгөө авах нь зүйтэй.