Гэрлэлт цуцлахад дундын хөрөнгийг хэрхэн хуваах вэ?
Гэрлэлт цуцлах нь зөвхөн гэр бүлийн харилцааг дуусгавар болгоод зогсохгүй, хамтран амьдрах хугацаанд бий болгосон эд хөрөнгийг хуваах нарийн төвөгтэй асуудлыг хөнддөг. Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу гэр бүлийн дундын эд хөрөнгийг хуваахдаа тодорхой зарчим, журмыг баримталдаг.
Энэхүү нийтлэлээр гэрлэлт цуцлах үед хамтран өмчлөх дундын эд хөрөнгийг хэрхэн хуваах талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.
1. Хамтран өмчлөх дундын эд хөрөнгөд юу багтах вэ?
Юуны өмнө ямар хөрөнгийг "гэр бүлийн хамтран өмчлөх дундын эд хөрөнгө" гэж үзэхийг ойлгох нь чухал. Иргэний хуульд зааснаар, гэрлэснээс хойш хамтран амьдарсан хугацаанд бий болсон хөрөнгө нь дундын өмч болно.
Дундын өмчид хамаарах хөрөнгө:
- Орлого ба хуримтлал: Гэрлэгчид болон гэр бүлийн бусад гишүүний хөдөлмөр, аж ахуйн үйл ажиллагаанаас олсон орлого, мөнгөн хуримтлал (Иргэний Хууль 126.2.1).
- Хөдлөх ба үл хөдлөх эд хөрөнгө: Дундын хөрөнгийн орлогоор олж авсан орон сууц, хашаа байшин, газар, автомашин зэрэг хөрөнгө.
- Бусад хөрөнгө: Ногдол хувь, үнэт цаас болон гэрлэгчдийн хэн нэгний нэр дээр байгаагаас үл хамааран гэрлэснээс хойш бий болсон бүх хөрөнгө (Иргэний Хууль 126.2.4).
Анхаарах зүйл: Гэрлэхээс өмнө олж авсан, өв, бэлэглэлээр шилжиж ирсэн, хувийн хэрэгцээний зүйлс, оюуны өмчийн шагнал зэрэг нь тухайн гишүүний хуваарьт хөрөнгөд тооцогдох бөгөөд ерөнхий тохиолдолд хуваагдахгүй (Иргэний Хууль 127.1).
2. Эд хөрөнгөө хуваах арга замууд
Гэр бүлийн дундын эд хөрөнгийг хуваах хоёр үндсэн арга зам байдаг.
А. Харилцан тохиролцох
Энэ нь хамгийн энгийн бөгөөд түгээмэл арга юм. Гэр бүлийн гишүүд дундын эд хөрөнгөө хэрхэн хуваах талаар харилцан ярилцаж, тохиролцоонд хүрч болно (Иргэний Хууль 130.2). Энэхүү тохиролцоогоо бичгээр үйлдэж, нотариатаар гэрчлүүлснээр албажуулах боломжтой (Нотариатын Тухай 48.1).
Б. Шүүхийн журмаар шийдвэрлүүлэх
Хэрэв гэрлэгчид эд хөрөнгөө хуваах талаар тохиролцож чадахгүй, маргаан үүссэн бол аль нэг талын нэхэмжлэлээр шүүх шийдвэрлэнэ (Гэр Бүлийн Тухай 14.6).
Шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ дараах зарчмыг баримтална:
- Тэнцүү хуваах зарчим: Гэр бүлийн нэг гишүүнд ногдох эд хөрөнгийн хэмжээ нь насанд хүрээгүй, хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүдийг оролцуулан нийт гишүүдэд адил байна (Иргэний Хууль 129.2).
- Зарчмаас хазайх нөхцөл: Шүүх нь хүүхдийн ашиг сонирхол, гэрлэгчдийн эрүүл мэндийн байдлыг харгалзан гишүүдэд ногдох хэсгийг өөрөөр тогтоож болно (Иргэний Хууль 129.3).
- Хөрөнгийг хуваарилах: Шүүх аль гишүүнд ямар хөрөнгө очихыг тодорхойлж, хэрэв нэгэнд нь ногдох хэсгээс илүү үнэ бүхий хөрөнгө очсон бол үнийн зөрүүг нөгөө талд мөнгөн хэлбэрээр олгохоор шийдвэрлэж болно (Иргэний Хууль 130.3).
3. Шүүхийн практик дахь жишээнүүд
- Хэн нэгний нэр дээрх дансны мөнгө: Нэгэн хэрэгт (Тогтоол #7957), гэрлэлт цуцалсны дараа нөхөр нь эхнэрийнхээ дансанд хуримтлагдсан 20 сая төгрөгийг дундын хөрөнгө гэж үзэн, тал хувийг нь нэхэмжилжээ. Эхнэр нь уг мөнгийг өөрийн хөдөлмөрөөр олсон гэж маргасан ч шүүхээс гэрлэснээс хойш бий болсон орлого гэж үзэн, нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэсэн.
- Орон сууцыг хуваах: Гэрлэлтээ цуцлуулж буй хосын маргаанд (Тогтоол #8188) шүүхээс орон сууцыг хариуцагчийн өмчлөлд үлдээж, харин нэхэмжлэгчид ногдох хэсэг болох 36,135,317 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулан олгохоор шийдвэрлэсэн. Энэ нь үл хөдлөх хөрөнгийг нэг талд нь үлдээж, нөгөө талд мөнгөн нөхөн төлбөр олгож буйн жишээ юм.
- Хөрөнгийн жагсаалт ба үнэлгээ: Гэрлэгчид тусдаа амьдарч эхэлснээс хойш эд хөрөнгийн маргаан үүсгэсэн тохиолдолд (Тогтоол #7975), шүүх нийт дундын хөрөнгийн жагсаалтыг гаргаж, үнэлгээ хийсний үндсэн дээр талуудад хуваарилж, үнийн дүнгийн зөрүүг тооцон шийдвэрлэсэн байдаг.
4. Анхаарах зүйлс
- Хэзээ хуваах вэ?: Дундын эд хөрөнгийг гэрлэлт хүчин төгөлдөр байх хугацаанд, эсхүл гэрлэлт цуцалсны дараа хувааж болно (Иргэний Хууль 130.1).
- Гэр ахуйн ажил эрхэлсэн бол: Гэрлэснээс хойш гэр ахуйн ажил эрхэлсэн, хүүхэд асарсан, өвчтэй байсан зэрэг хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар орлого олоогүй байсан эхнэр, нөхөр хөрөнгөө хамтран өмчлөх тэгш эрхтэй (Иргэний Хууль 126.4).
- Хүүхдийн эрх ашиг: Шүүх хөрөнгө хуваахдаа юуны түрүүнд насанд хүрээгүй хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг харгалзан үздэг (Гэр Бүлийн Тухай 14.8).
Дүгнэлт
Гэрлэлт цуцлах үед хамтран өмчлөх дундын эд хөрөнгийг хуваахдаа гэрлэгчид юуны түрүүнд харилцан тохиролцохыг эрмэлзэх нь зүйтэй. Хэрэв тохиролцоонд хүрч чадахгүй бол шүүхэд хандах бөгөөд шүүх нь хуульд заасан зарчмын дагуу, гэр бүлийн гишүүд, ялангуяа хүүхдийн эрх ашгийг харгалзан эд хөрөнгийг тэгш хуваарилахыг зорьдог. Энэ үйл явцад хуульчийн зөвлөгөө авах нь таны эрх ашгийг хамгаалахад тустай.