Оршил
Монгол Улсад гэр бүл болоогүй, ганц бие иргэн хүүхэд үрчилж авахыг хүсэх тохиолдол цөөнгүй байдаг. Энэ тохиолдолд хууль эрх зүйн ямар зохицуулалт байдаг, ямар шаардлага тавигддаг, ямар алхмуудыг хийх ёстой вэ гэдэг асуулт зүй ёсоор урган гардаг.
Товчхондоо, тийм ээ, ганц бие хүн хүүхэд үрчилж авах хууль зүйн боломжтой. Монгол Улсын хууль тогтоомжид хүүхэд үрчлэн авахад тухайн хүнийг гэрлэсэн эсэхийг гол шалгуур болгодоггүй. Харин үрчлэн авахыг хүсэгч нь хүүхдийг өсгөн хүмүүжүүлэхэд шаардлагатай нөхцөл, боломжийг хангасан байхыг чухалчилдаг.
Энэхүү нийтлэлээр ганц бие иргэн хүүхэд үрчлэн авахад анхаарах хууль зүйн үндэслэл, практик алхмуудыг дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.
Хууль зүйн үндэслэл
Хүүхэд үрчлэхтэй холбоотой харилцааг Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуулиар голчлон зохицуулдаг. Хуульд үрчлэгчид тавигдах шаардлагыг тодорхой заасан байдаг.
Үрчлэгчид тавигдах ерөнхий шаардлага
Гэр Бүлийн Тухай 57.1-д зааснаар үрчлэгч нь дараах гурван үндсэн шаардлагыг хангасан "хүн" байна гэж заасан байдаг. Үүнд:
- Насанд хүрсэн байх;
- Иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжтай байх;
- Хүүхдийг тэжээн тэтгэж, өсгөн хүмүүжүүлэх зохих боломжтой байх.
Энэ заалтад "гэрлэгчид" эсвэл "гэр бүл" гэж заагаагүй, харин "хүн" гэж тодорхойлсон нь ганц бие иргэн үрчлэгч байх боломжийг нээлттэй үлдээж буй хэрэг юм.
Хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглох нөхцөл
Хуулиар тодорхой нөхцөлд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглодог. Гэр Бүлийн Тухай 57.2-т зааснаар дараах хүмүүст хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно:
- Ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн;
- Эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу тийм түүхтэй;
- Урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн;
- Ашиг хонжоо олох зорилготой;
- Шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон;
- Сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй;
- Согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг;
- Эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа хүн.
Эндээс харахад, хууль нь "ганц бие" байхыг шууд хориглоогүй, харин 60-аас дээш настай, төрөл садангийн бус ганц бие иргэнд хязгаарлалт тогтоосон байна. Энэ нь 60-аас доош насны ганц бие иргэн хүүхэд үрчлэн авахад насны хувьд хууль зүйн хориглолт байхгүй гэдгийг илтгэнэ.
Практик алхамууд
Ганц бие иргэн хүүхэд үрчлэн авах процесс нь дараах үндсэн үе шаттайгаар явагдана.
Хүүхэд үрчлэн авах үйл явцын диаграм
Дэлгэрэнгүй алхамууд:
-
Хүсэлт гаргах: Үрчлэн авахыг хүсэгч нь үрчлүүлэх хүүхдийн оршин суугаа сум, дүүргийн Засаг даргад хүсэлтээ гаргана (Гэр Бүлийн Тухай 55.6).
-
Бичиг баримт бүрдүүлэх: Иргэний Улсын Бүртгэлийн Тухай 11.1-д заасны дагуу дараах баримт бичгийг бүрдүүлнэ:
- Өргөдөл: Үрчлэн авах тухай хүсэлтээ бичгээр гаргаж, нотариатаар гэрчлүүлнэ.
- Эцэг, эхийн зөвшөөрөл: Хүүхдээ үрчлүүлэх тухай эцэг, эхийн бичгээр гаргаж, нотариатаар гэрчлүүлсэн зөвшөөрөл. (Бүтэн өнчин, эсвэл эцэг эх нь тодорхойгүй бол асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, эсвэл хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагын зөвшөөрөл шаардлагатай).
- Иргэний үнэмлэх: Үрчлэн авагч болон үрчлүүлж буй талуудын иргэний үнэмлэх.
- Гэрлэлтийн гэрчилгээ: Хэрэв гэрлэсэн бол. Ганц бие хүний хувьд энэ баримт бичиг шаардлагагүй.
- Байгууллагын зөвшөөрөл: Хэрэв хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагад байгаа бол тухайн байгууллагын зөвшөөрөл.
- Хүүхдийн зөвшөөрөл: Хэрэв үрчлүүлэх хүүхэд 7 нас хүрсэн бол түүний өөрийнх нь зөвшөөрлийг авсан байна (Гэр Бүлийн Тухай 55.4).
-
Нөхцөл байдлын үнэлгээ: Сум, дүүргийн Засаг дарга хүсэлт болон холбогдох бичиг баримтыг хүлээн авч, хүүхэд, гэр бүл, нийгмийн асуудал хариуцсан ажилтнаар үрчлэн авагчийн амьдралын нөхцөл байдал, хүүхэд өсгөх боломж зэрэгт үнэлгээ хийлгэж, дүгнэлт гаргуулна (Иргэний Улсын Бүртгэлийн Тухай 11.4).
-
Шийдвэр гаргах: Засаг дарга дээрх дүгнэлтийг үндэслэн хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш 20 хоногийн дотор хүүхдийг үрчлүүлэх эсэх тухай захирамж гаргана (Гэр Бүлийн Тухай 55.7).
-
Бүртгэл хийлгэх: Засаг даргын шийдвэр гарсны дараа улсын бүртгэлийн байгууллагад хандаж, үрчлэлтийг бүртгүүлж, хүүхдийн төрсний гэрчилгээнд нэмэлт тэмдэглэгээ хийлгэнэ (Иргэний Улсын Бүртгэлийн Тухай 11.6). Ингэснээр үрчлэлт албан ёсоор баталгаажиж, үрчлэн авсан эцэг/эх болон үрчлэгдсэн хүүхдийн хооронд хууль ёсны эрх, үүрэг үүснэ.
Шүүхийн практик
Монгол Улсын шүүхийн практикт ганц бие хүнийг зөвхөн гэрлээгүй гэдэг шалтгаанаар хүүхэд үрчлэн авахаас татгалзсан тохиолдол ховор байдаг. Шүүх хүүхэдтэй холбоотой аливаа маргааныг шийдвэрлэхдээ "хүүхдийн дээд эрх ашиг"-ийг нэн тэргүүнд тавьдаг.
-
Тогтоол #irgen_3_7749 болон Тогтоол #irgen_3_10577 зэрэг эцэг, эхийн хоорондын хүүхдийн асрамжийн маргаанд шүүх аль нэг талын гэр бүлийн байдлаас илүүтэйгээр хүүхэд хэнд илүү дассан, хэний асрамжид байх нь хүүхдийн өсөлт хөгжил, сэтгэл зүйд эерэг нөлөөтэй вэ гэдгийг харгалзан үздэг. Энэ нь үрчлэлтийн асуудалд ч ижил зарчим үйлчилдэг болохыг харуулж байна. Өөрөөр хэлбэл, үрчлэн авагчийн гэрлэлтийн байдал бус, харин хүүхдэд ямар орчин нөхцөл бүрдүүлж чадах нь чухал юм.
-
Тогтоол #zahirgaa_3_2485-д дурдсанаар, эрх бүхий этгээд буюу Засаг даргын гаргасан үрчлэлтийн шийдвэр хүчин төгөлдөр бол улсын бүртгэлийн байгууллага түүнийг бүртгэх үүрэгтэйг онцолсон байдаг. Энэ нь үрчлэлтийн процессыг хуулийн дагуу, зөв явуулах нь ямар чухал болохыг харуулж байна.
Дүгнэлт
Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу ганц бие иргэн хүүхэд үрчилж авахад ямар нэгэн хориглолт байхгүй. Хамгийн гол нь үрчлэн авагч нь дараах шалгуурыг хангасан байх ёстой:
- Насанд хүрсэн, эрх зүйн бүрэн чадамжтай байх;
- Хүүхдийг тэжээн тэтгэх, өсгөн хүмүүжүүлэх санхүүгийн болон сэтгэл зүйн боломжтой байх;
- Хуульд заасан хориглох нөхцөлд (тодорхой өвчин, гэмт хэргийн түүх, насны хязгаар гэх мэт) хамаарахгүй байх.
Хэрэв та ганц бие бөгөөд хүүхэд үрчилж авахаар шийдсэн бол хуулийн дагуу шаардлагатай бичиг баримтаа сайтар бүрдүүлж, хүүхдийн оршин суугаа газрын Засаг даргад хандах хэрэгтэй. Үрчлэлтийн гол зорилго нь хүүхдийн эрх ашгийг хангах явдал тул таны хүүхдэд аюулгүй, тогтвортой, хайр халамжтай орчин бүрдүүлж чадах эсэх нь хамгийн чухал шалгуур болно.