Захиргааны хуулийн бодлого - Жишээ

Хуульчийн мэргэжлийн шалгалт 2020 оны Захиргааны (Нийтийн) хуулийн бодлого

Татварын улсын байцаагч Жаргал 2020 оны 5 сарын 19 -нд “Хангай” ХХК-д үнэ шилжилтийн зарчмыг зөрчсөн гэх үндэслэлээр 50 сая төгрөгийн нөхөн ногдуулалтын акт тавьжээ. Уг актыг 5 сарын 22- нд “Хангай” ХХК гардан авсан. Татварын улсын байцаагч Жаргалын энэ актыг “Хангай” ХХК эс зөвшөөрч Татварын улсын ерөнхий байцаагчид 6 сарын 10 -ны өдөр гомдол таргажээ. Татварын улсын ерөнхий байцаагч татвар нөхөн ногдуулалтын акттай холбоотой гомдлыг хүлээн авах боломжгүй гэсэн хариуг 7 сарын 8-нд өгсөн байна. “Хангай” ХХК-нь Татварын улсын ерөнхий байцаагчийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч Захиргааны хэргийн шүүхэд 8 сарын 1-ний өдөр хандсан. Захиргааны хэргийн шүүхээс ЗХШХШТХ-ийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.3 -д заасан үндэслэлээр нэхэмжлэл хүлээн авахаас татгалзжээ.

“Хангай” ХХК нь татварын улсын байцаагч Жаргалыг Татварын Ерөнхий газрын даргад, Татварын улсын ерөнхий байцаагчийг Сангийн яамны сайдад тус тус гомдол гаргав. Гомдлын агуулга: “татварын улсын байцаагч Жаргал болон Татварын улсын ерөнхий байцаагч нар нөхөн ногдуулалтын актад гомдол таргах захиргааны байгууллагын талаар үнэн зөв мэдээлэх өгөх хуульд заасан үүргээ биелүүлээгүйгээс болж манай компани өмнөх асуудлаа шийдэж ч чадаагүй давхар хохирлоо. Тодруулбал, гомдол гаргахад нөхөн ногдуулсан татварын хүлээн зөвшөөрөөгүй дүнгийн 10 хувийг урьдчилж төлсөн, мөн гомдол гаргасан хугацаанд татвараа төлөөгүй гэж торгож, алданги тооцсон байна. Иймд манай компаний гомдол гаргах эрхийг нээж, холбогдох урьдчилж төлсөн мөнгийг буцаан олгох, гомдол гаргах хугацаанд торгууль, алдангийг зогсоож өгнө үү? гэжээ.

Асуулт: 1. Хангай ХХК-нь татварын улсын байцаагч Жаргалын нөхөн

ногдуулсан акттай холбоотой гомдлыг ямар байгууллагад гаргах вэ?

⚖️ Хиймэл оюуны бодолт

Бодлогын шинжилгээ

Энэхүү бодлого нь татварын нөхөн ногдуулалтын актад гомдол гаргах захиргааны урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журам, харьяалал, түүнийг зөрчсөнөөс үүсэх үр дагавар, мөн захиргааны байгууллагын мэдээлэл өгөх үүрэгтэй холбоотой маргааныг хөндөж байна.

Бид бодлогыг дараах үе шаттайгаар шинжилнэ:

1. “Хангай” ХХК-ийн гомдлыг хянан шийдвэрлэх эрх бүхий байгууллагыг хуулийн дагуу тодорхойлох.
2. “Хангай” ХХК-ийн гаргасан үйлдэл, түүний үр дагавар болон Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрт дүн шинжилгээ хийх.
3. “Хангай” ХХК-ийн дараагийн гомдлын хууль зүйн үндэслэл, түүнийг шийдвэрлэх боломжийн талаар дүгнэлт гаргах.

Нэг. “Хангай” ХХК татварын улсын байцаагчийн нөхөн ногдуулсан акттай холбоотой гомдлыг ямар байгууллагад гаргах вэ?

Хууль зүйн үндэслэл:

Татварын маргааныг захиргааны журмаар урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааг Захиргааны ерөнхий хуулиас (цаашид ЗЕХ) гадна салбарын хууль болох Татварын ерөнхий хуулиар (цаашид ТЕХ) тусгайлан зохицуулсан байдаг.

1. Татварын ерөнхий хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.1-д “Татвар төлөгч нөхөн ногдуулалтын актыг бүхэлд нь, эсхүл хэсэгчлэн хүлээн зөвшөөрөхгүй бол нөхөн ногдуулалтын актыг гардан авснаас хойш 30 хоногийн дотор ... Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргаж болно” гэж тодорхой заасан.

2. Мөн ТЕХ-ийн 81 дүгээр зүйлийн 81.1.3-т “татварын улсын байцаагчийн үйлдсэн татварын акттай холбогдсон гомдлыг харьяаллын дагуу Маргаан таслах зөвлөлд” гаргахаар заасан.

Эдгээр заалтаас үзэхэд, татварын улсын байцаагчийн гаргасан нөхөн ногдуулалтын акттай холбоотой гомдлыг түүнийг шууд харьяалах дээд шатны албан тушаалтан болох Татварын улсын ерөнхий байцаагчид бус, харин тусгайлан байгуулагдсан, хараат бус нэгж болох Татварын маргаан таслах зөвлөлд гаргах ёстой. Энэ нь татварын маргааныг мэргэжлийн түвшинд, бодитойгоор хянан шийдвэрлэх зорилготой тусгай журам юм.

Дүгнэлт:

“Хангай” ХХК нь татварын улсын байцаагч Жаргалын 2020 оны 5 сарын 19-ний өдрийн нөхөн ногдуулалтын актыг эс зөвшөөрвөл уг актыг гардан авсан өдрөөс (5 сарын 22) хойш 30 хоногийн дотор Татварын маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргах ёстой байсан.

Хоёр. “Хангай” ХХК-ийн үйл ажиллагаа ба үр дагаврын шинжилгээ

1. Буруу хаягласан гомдол: “Хангай” ХХК нь ТЕХ-д заасан журмыг баримтлалгүйгээр гомдлоо Татварын улсын ерөнхий байцаагчид гаргасан нь процедурын алдаа юм. Татварын улсын ерөнхий байцаагч нь нөхөн ногдуулалтын актын талаарх гомдлыг хянан шийдвэрлэх эрх бүхий этгээд биш тул гомдлыг хүлээн авахаас татгалзсан нь хуульд нийцнэ.

2. Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл: “Хангай” ХХК нь Татварын маргаан таслах зөвлөлөөр маргаанаа урьдчилан шийдвэрлүүлээгүй тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн (цаашид ЗХШХШтХ) 54 дүгээр зүйлийн 54.1.3-т заасан “Захиргааны ерөнхий хуулийн 92-94 дүгээр зүйлд заасан гомдол гаргах журмаар урьдчилан шийдвэрлэх шаардлагыг биелүүлээгүй ба энэ журмыг хэрэглэх боломжтой” гэсэн үндэслэлээр шүүх нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзсан нь хууль зүйн хувьд зөв шийдвэр болсон байна. Учир нь ТЕХ-ийн 43.1-д заасан Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргах нь шүүхэд хандахаас өмнө заавал давах ёстой урьдчилан шийдвэрлүүлэх журамд тооцогдоно.

   • Шүүхийн практик: Улсын дээд шүүхийн 2018 оны 1416, 2023 оны 3185 дугаартай шийдвэрүүдээс харахад татвар төлөгч нь нөхөн ногдуулалтын актад гомдол гаргахдаа Маргаан таслах зөвлөлийн журмыг дагаж мөрдөх нь хэргийн цаашдын шийдвэрлэлтэд чухал нөлөөтэй болох нь харагддаг. Энэхүү журмыг алгассан тохиолдолд шүүх хэргийг хянан хэлэлцэх боломжгүй болдог.

Гурав. Дараагийн гомдлын хууль зүйн үндэслэл ба шийдвэрлэх боломж

“Хангай” ХХК нь Татварын Ерөнхий газрын дарга болон Сангийн сайдад дахин гомдол гаргасан. Энэ гомдол нь нөхөн ногдуулалтын актыг эсэргүүцэхээс илүүтэйгээр, захиргааны байгууллага, албан тушаалтны хууль бус үйл ажиллагааны улмаас өөрийнх нь гомдол гаргах эрх зөрчигдсөн гэсэн агуулгатай байна.

1. Гомдлын үндэслэл: Гомдлын гол үндэслэл нь татварын байцаагч нар “гомдол гаргах байгууллагын талаар үнэн зөв мэдээлэл өгөх үүргээ биелүүлээгүй” гэдэгт оршиж байна.

   • ЗЕХ-ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2.6-д захиргааны актад “гомдол гаргах журам, хугацаа, хаана гаргахыг” заавал тусгахаар заасан. Хэрэв татварын улсын байцаагч Жаргалын үйлдсэн нөхөн ногдуулалтын актад гомдлыг Маргаан таслах зөвлөлд гаргах тухай заагаагүй, эсвэл буруу мэдээлэл өгсөн бол энэ нь захиргааны байгууллагын алдаа болно. Энэ нь “Хангай” ХХК-ийн хувьд гомдол гаргах хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаантайгаар хэтрүүлсэн гэж үзэх ноцтой үндэслэл болж чадна.

2. Гомдлын шаардлагын шинжилгээ:

   • “Гомдол гаргах эрхийг нээж өгөх”: Энэ нь ТЕХ-ийн 43.1-д заасан 30 хоногийн хугацааг сэргээлгэх тухай хүсэлт юм. ЗЕХ-ийн 94.2-т “хөөн хэлэлцэх хугацаа зайлшгүй хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас хэтэрсэн нь тогтоогдвол гомдлыг хянан шийдвэрлэх захиргааны байгууллага уг хугацааг ... нөхөн сэргээх” боломжтойг заасан. Хэрэв захиргааны байгууллага өөрөө буруу мэдээлэл өгснөөс болж иргэн, хуулийн этгээд хугацаа хэтрүүлсэн бол энэ нь “хүндэтгэн үзэх шалтгаан”-д тооцогдох бүрэн боломжтой.
   • “Урьдчилж төлсөн мөнгийг буцаан олгох”: Энэ шаардлага нь гомдол гаргах эрх сэргээгдэх эсэхээс хамаарна. Хэрэв хугацааг сэргээж, гомдлыг Маргаан таслах зөвлөлөөр хэлэлцүүлэхээр болбол энэ асуудал хамт шийдэгдэх боломжтой.
   • “Гомдол гаргах хугацаанд торгууль, алдангийг зогсоож өгөх”: Энэ шаардлага хууль зүйн үндэслэл муутай. ТЕХ-ийн 43.3-т “Татвар төлөгч ... гомдол гаргасан нь ногдуулсан татвар, алданги, торгууль төлөхийг зогсоох үндэслэл болохгүй” гэж тодорхой заасан. Тиймээс гомдол гаргасан хугацаанд торгууль, алданги тооцогдох нь хуулийн дагуу юм. Гэхдээ эцсийн дүнд нөхөн ногдуулалтын акт буруу болох нь тогтоогдвол ТЕХ-ийн 72.1-ийн дагуу илүү төлсөн татвар, торгууль, алдангийг буцаан олгоно.

ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ БА ЗӨВЛӨМЖ

1. Асуултын хариулт: “Хангай” ХХК нь татварын улсын байцаагчийн нөхөн ногдуулалтын актын эсрэг гомдлыг Татварын маргаан таслах зөвлөлд гаргах ёстой.

2. Нөхцөл байдлын үнэлгээ: “Хангай” ХХК нь гомдлоо буруу байгууллагад гаргаснаар захиргааны урьдчилан шийдвэрлэх журмыг зөрчиж, шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхээ түр хугацаанд алдсан байна. Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэр процедурын хувьд зөв юм.

3. Практик зөвлөмж:

   • “Хангай” ХХК-ийн хувьд Татварын Ерөнхий газрын дарга болон Сангийн сайдад гаргасан гомдол нь одоогийн нөхцөл байдлыг засах цорын ганц хууль ёсны арга зам юм.
   • Гомдлынхоо гол нотолгоог “нөхөн ногдуулалтын актад гомдол гаргах журмыг заагаагүй, эсвэл буруу заасан” гэдэг дээр төвлөрүүлэх хэрэгтэй. Үүнийг нотлохын тулд анхны нөхөн ногдуулалтын актыг эх хувиар нь шалгах шаардлагатай.
   • Хэрэв энэ нь нотлогдвол Татварын Ерөнхий газрын дарга эсвэл Сангийн сайд нь ЗЕХ-ийн 94.2-т заасныг үндэслэн гомдол гаргах хугацааг сэргээж, “Хангай” ХХК-д Татварын маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргах боломжийг олгох шийдвэр гаргах боломжтой.
   • Торгууль, алдангийг зогсоох шаардлагаас илүүтэй, нөхөн ногдуулалтын актыг эцэслэн шийдвэрлэсний дараа буруу ногдуулсан нь тогтоогдвол илүү төлсөн мөнгийг буцаан авах эрхтэй гэдгээ ойлгох нь зүйтэй.